Slovenika IV (2018) 53-80
Pregledni članak
UDK: 78.071.1 Matjan V.
Tekst primljen za objavljivanje 03. 12. 2018.
Besedilo sprejeto za objavo 03. 12. 2018
Članak (PDF) | Članek (PDF) | Paper (PDF)
DOI: https://doi.org/10.18485/slovenika.2018.4.1.2
Ervina Dabižinović
ANIMA Centar za žensko i mirovno obrazovanje
Kotor, Crna Gora
dervina@t-com.me
Vida Matjan – duša svega, uspješna Slovenka u Crnoj Gori (Ljubljana, 1896–Kotor, 1993)
Sažetak: Cilj mi je da, na stodvadesetu godišnjicu od rođenja (1896) i sedamdeset treću godišnjicu od osnivanja muzičke škole u Kotoru (1945), predstavim naučnoj i akademskoj javnosti u regionu život i rad Slovenke Vide Matjan kako bih obnovila sjećanje na njen doprinos razvoju muzike i muzičke kulture u Crnoj Gori. Malo je radova o Vidi Hribar Matjan (1896–1993), muzičkoj pedagoškinji, kompozitorki za djecu, osnivačici prve privatne muzičke škole, direktorki državne srednje muzičke škole u Kotoru u periodu od 1949. do 1969. u kojima se njen rad čini vidljivim iako je za doprinos muzici dobila više značajnih priznanja kako u Crnoj Gori tako i u Jugoslaviji. Njeni svestrani muzički rad i interesovanje uključili su, pored ostalog, bilježenje autentičnog pjevanja i igranja Boke Kotorske (svadbarske igre i pjesme) koje je potom uvodila u svoje koreografije i publikovala u knjizi Igre i pjesme Dobrote i Škaljara (1984). Na osnovu snimljenih radio intervjua sa Vidom Matjan (1990–1992) i snimljenog razgovora sa njenim unukom (2015), njenog ličnog arhiva, dokumenata Istorijskog arhiva grada Kotora, formirala sam njenu biografiju, biogram (skup ličnih i javnih činjenica o njoj i njenom profesionalnom angažovanju) kako bih učinila vidljivim muzičko i kulturno nasljeđe Vide Matjan van Kotora i granica Crne Gore, u njenoj rodnoj Sloveniji. Korišćena metoda životne priče obezbijedila je uvid u proces konstrukcije i rekonstrukcije značajnih činjenica u njenoj biografiji i ukazala na dimenziju drugosti u rodnom i nacionalnom smislu u muzičkoj kulturi Crne Gore.
Rezultati pokazuju da su istraživanja o ženama u profesijama neophodna, da doprinose valorizaciji žena koje su obogatile svojim radom muzičku kultruru i kulturu uopšte, da su učinila njihov doprinos i napor vidljivim, da imaju potencijal da promijene ukupnu sliku o ženama u različitim profesijama i time smanje diskriminatorne prakse. Rad je ujedno i doprinos rodnim studijama i istoriji žena u Crnoj Gori i Sloveniji.
Ključne riječi: biografija, biogram, rodna perspektiva, Vida Matjan
Ervina Dabižinović
ANIMA Center za žensko in mirovno izobraževanje
Kotor, Črna Gora
dervina@t-com.me
VIDA MATJAN ̶ DUŠA VSEGA, USPEŠNA SLOVENKA V ČRNI GORI (Ljubljana, 1896–Kotor, 1993)
Povzetek: Avtoričin cilj je, da ob stodvajseti obletnici njenega rojstva (1896) in triinsedemdeseti obletnici ustanovite glasbene šole v Kotorju (1945) znanstveni in akademski javnosti v regiji predstavi življenje in delo Slovenke Vide Matjan, da bi obnovila spomin na njen prispevek k razvoju glasbe in glasbene kulture v Črni Gori. Malo je del o Vidi Hribar Matjan (1896–1993) – glasbeni pedagoginji, otroški skladateljici, ustanoviteljici prve zasebne glasbene šole, direktorici državne srednje glasbene šole v Kotorju v obdobju 1949–1969, ki bi njene dosežke predstavljala javnosti, čeprav je za svoj prispevek h glasbi prejela več pomembnih nagrad, tako v Črni Gori kot v Jugoslaviji. Njeno vsestransko glasbeno delo in zanimanje je med drugimi vključevalo beleženje avtentičnega petja in plesa BokeKotorske (poročni plesi in pesmi), ki ga je zatem vključila v svoje koreografije in objavila v knjigi Plesi in pesmi Dobrote in Škaljara (1984). Na podlagi ohranjenih radio intervjujev z Vido Matjan (1990–1992), posnetega pogovora z njenim vnukom (2015) in Vidinega osebnega arhiva ter dokumentov iz Zgodovinskega arhiva mesta Kotor je avtorica oblikovala njeno biografijo, biogram (zbir osebnih in javnih dejstev o njej in njenem profesionalnem angažiranju), da bi glasbeno in kulturno nasledstvo Vide Matjan predstavila izven Kotora in meja Črne Gore ter ga približala njeni rojstni Sloveniji. Uporabljena metoda življenjske zgodbe je zagotovila vpogled v proces konstrukcije in rekonstrukcije pomembnih dejstev iz njene biografije ter opozorila na dimenzijo drugosti v smislu spola in nacionalnosti znotraj glasbene kulture Črne Gore. Rezultati kažejo, da so raziskave o ženskah z različnih profesionalnih področij nujne in prispevajo k valorizaciji žensk, ki so s svojim delom obogatile glasbeno kulturo in kulturo na sploh, javnosti predstavljajo njihove prispevke in trud ter imajo potencial, da spremenijo celotno podobo o ženskah znotraj različnih poklicev ter tako zavirajo diskriminacijske prakse. Pričujoče besedilo je hkrati doprinos k študijam spola in zgodovini žensk v Črni Gori in Sloveniji.
Ključne besede: biografija, biogram, perspektiva spola, Vida Matjan
Ervina Dabižinović
ANIMA Center for Women’s and Peace Education
Kotor, Monrenegro
dervina@t-com.me
VIDA MATJAN – THE SOUL OF EVERYTHING: A SUCCESSFUL SLOVENIAN WOMAN IN MONTENEGRO (Ljubljana, 1896 – Kotor, 1993)
Abstract: On the occasion of the 120th anniversary of her birth and the 73rd anniversary of the foundation of her private music school, the author seeks to present to the regional academic community the life and work of Vida Matjan, a Slovenian woman. The paper commemorates her contribution to the development of music and music culture in Montenegro. Although she received numerous awards both in Montenegro and in Yugoslavia, there are few studies dedicated to Vida Hribar Matjan (1896–1993), a music pedagogue, composer for children, the founder of a private music school and the director of a public secondary music school in Kotor (1949–1969), that present her work to the public. Her versatile work and interest in music included, among other things, recording of the authentic singing and dancing in Boka Kotorska (folk dances and singing at weddings) which she later introduced into her choreographies and published in her book Dances and Songs in Dobrota and Škaljari (1984). Using the materials from radio interviews with Vida Matjan (1990–1992) and a recorded conversation with her grandson (2015), as well as her personal archives and the Kotor City Archives, the author of the paper has reconstructed her biography – a biogram in order to make her music and cultural heritage visible outside Kotor and the borders of Montenegro, and primarily in her home country – Slovenia. The application of the life story method has offered an insight into the construction and reconstruction of the important facts in her biography and has emphasized the dimension of otherness in the national and gender-related sense in the music culture of Montenegro.
The results demonstrate that studies dedicated to women involved in various professions are necessary and that they foster the acknowledgment of women who have contributed to music and culture. They have made their contribution and efforts visible and have the potential to change the overall image of women in various professions and thereby mitigate discriminatory practices. At the same time, this paper is a contribution to gender studies and the history of women in Montenegro and Slovenia.
Keywords: biography, biogram, gender perspective, Vida Matjan