Slovenika X (2024) 95-117
Znanstveni članek
UDK: 001.32(497.4)“1938/1999″-057.95
Prejeto / Primljeno / Received: 10. 06. 2024.
Sprejeto / Prihvaćeno / Accepted: 16. 12. 2024.
Članek (PDF) | Članak (PDF) | Paper (PDF)
DOI: https://doi.org/10.18485/slovenika.2024.10.1.5
Željko Oset
HUN-REN, Madžarsko raziskovalno omrežje za humanistiko
Projekt ERC SOVEREIGNTY
Šentjur, Slovenija
zeljko.oset@gmail.com
https://orcid.org/0000-0001-6688-4126
Slovenska akademija znanosti in umetnosti ter njene članice v 20. Stoletju
Povzetek: V članku so analizirani mehanizmi za izbor članic Slovenske akademije znanosti in umetnosti, od ustanovitve institucije (1938) do konca 20. stoletja. Vprašanju zastopanosti žensk v SAZU je bilo znotraj institucije posvečeno malo pozornosti. V virih se kot termin za članice SAZU uporablja več različic: akademičarka, akademkinja, akademikinja ali celo akademik. Moške oznake v SAZU se uporabljajo kot spolno nevtralne; oznake za članice se uporabljajo praviloma ob slovesni razglasitvi rezultatov volitev novih članov in članic. Z izvolitvijo Lidije Andolšek Jeras za glavno tajnico SAZU septembra 1999 se postopoma – četudi nedosledno – prične uveljavljati spolno vključujoča raba oznak. Pri izvolitvah prvih članic je opazen odločilen vpliv akademikov s formalno močjo, od osemdesetih let dalje pa so bile izvoljene znanstvenice z obširnimi bibliografijami. V primeru dopisnih članic je SAZU od njih pričakovala nadaljevanje in poglobitev znanstvenega sodelovanja s SAZU in njenimi inštituti (ZRC SAZU). Od tega nekoliko odstopa izvolitev britanske znanstvenice, ki jo je predlagala članica SAZU, in drugič izvoljena je zaradi zaslug pri vključevanju slovenskih znanstvenikov in znanstvenic v britansko akademsko okolje. Trend rasti članov v obravnavanem obdobju je zmeren, pri članicah pa ni mogoče zaznati trenda, saj so bile izvolitev sporadične – delež članic od sredine sedemdesetih let vztraja pri 4 %. Razprava temelji na arhivskem ter spominskem gradivu in ustnih virih.
Ključne besede: znanost, Slovenska akademija znanost in umetnosti, ženske v znanosti, znanstvenice, umetnice, akademičarke
Željko Oset
HUN-REN, Mađarska istraživačka mreža za humanistiku
Projekat ERC SOVEREIGNTY
Šentjur, Slovenija
zeljko.oset@gmail.com
https://orcid.org/0000-0001-6688-4126
SLOVENAČKA AKADEMIJA NAUKA I UMETNOSTI I NJENE ČLANICE U 20. VEKU
Sažetak: U članku se analiziraju mehanizmi za izbor članica Slovenačke akademije nauka i umetnosti (SAZU) od njenog osnivanja (1938) do kraja 20. veka. Pitanju zastupljenosti žena u SAZU unutar same institucije nije bila posvećivana posebna pažnja. U izvorima se kao termin za članice SAZU koristi više varijanti: akademičarka, akademkinja, akademikinja, pa čak i akademik. Nazivi muškog roda se u SAZU upotrebljavaju kao rodno neutralni; nazivi za članice se po pravilu koriste prilikom svečanog proglašenja rezultata izbora za nove članove i članice. Izborom Lidije Andolšek Jeras za glavnu sekretarku SAZU septembra 1999. postepeno se – ali ne i dosledno – uvodi upotreba naziva koji uključuju pol. Kod izbora prvih članica primetan je odlučujući uticaj akademika koji imaju formalnu moć, a od osamdesetih godina naovamo birane su naučnice sa opširnim bibliografijama. U slučaju dopisnih članica SAZU je od njih očekivala nastavak i produbljivanje naučne saradnje sa SAZU i njenim institutima (ZRC SAZU). Od toga donekle odstupa izbor britanske naučnice koju je predložila članica SAZU, i koja je bila izabrana zbog svojih zasluga kod uključivanja slovenačkih naučnika i naučnica u britansko akademsko okruženje. Trend rasta članova u analiziranom periodu je umeren, a kod članica se trend ne može pratiti, jer su izbori bili sporadični – udeo članica od sredine sedamdesetih godina ostaje na 4%. Članak se zasniva na arhivskoj i mmoarskoj građi i usmenim izvorima.
Ključne reči: nauka, Slovenačka akademija nauka i umetnosti, žene u nauci, naučnice, umetnice, akademičarke
Željko Oset
HUN-REN, Research Centre for the Humanities
Project ERC SOVEREIGNTY
Šentjur, Slovenia
zeljko.oset@gmail.com
https://orcid.org/0000-0001-6688-4126
ТHE SLOVENIAN ACADEMY OF SCIENCES AND ARTS AND ITS FEMALE MEMBERS IN THE 20TH CENTURY
Abstract: Thе paper analyzes the mechanisms for selecting female members of the Slovenian Academy of Sciences and Arts (SASA) from its establishment in 1938 to the end of the 20th century. The Slovenian Academy of Sciences and Arts has not paid significant attention to women‘s representation in its membership. Various terms have been used in the sources to refer to female members of SASA, including akademičarka, akademkinja, akademikinja, and even akademik. Masculine titles are generally used as gender-neutral in SASA, while titles explicitly denoting female members are typically used when formally announcing the election of new members. The election of Lidija Andolšek Jeras as the Secretary General of SASA in September 1999 marked a gradual, yet inconsistent, shift towards the use of gender[1]sensitive terminology. The election of the first female members was marked by the evidently decisive influence of male academicians with formal authority. However, from the 1980s onwards, female scholars with extensive bibliographies began to be elected. The corresponding female members were expected to continue and expand research collaboration with SASA and its institutes (ZRC SAZU). An exception to this was the election of a British scholar, nominated by a female SASA member, who was elected thanks to her efforts to include Slovenian researchers into the British academic environment. In the analyzed period, the membership of SASA grew moderately. However, trends of female membership cannot be reliably tracked because they were elected only sporadically – the share of female SASA members stagnated at 4% since the mid-1970s. The paper draws on archival materials, memoirs, and oral sources.
Keywords: science, Slovenian Academy of Sciences and Arts, women in science, female scholars, female artists, female academicians
Slovenščina 
Српски језик